کتاب فروشی های شیراز از ابتدا تاکنون
آدرس ما در اینستاگرام : shirazemo@
در زمان قاجاریه تا وقتی که چاپخانه در شیراز دائر نشده بود، خوشنویسان کتابها را با مرکب چاپ رونویسی میکردند و به بمبئی و کلکته میفرستادند و در آنجا به چاپ میرسانیدند. بعضی از خوشنویسان شیرازی به هندوستان میرفتند و سالها به رونویسی کتاب مشغول میشدند؛ از جمله ابراهیم اولیاء سمیع متخلص به صفا و ملک الکتاب شیرازی بودند. اولیاء سمیع متوفا ۱۳۰۱ ق چندین سال در بمبئی و حیدرآباد به سر برد و در آنجاها شاهنامه فردوسی، تاریخ و صاف، انوار سهیلی و دیوان قاآنی و چند کتاب دیگر را استنساخ کرده و به چاپ رسانیده است.
از قدیم کتابفروشی در شیراز به دو صورت ثابت و سیّار وجود داشت. کتابفروشیهای ثابت در مدارس یا نزدیک آنها دائر بود و کتابفروشان سیار خود کتاب را به مدارس میبردند و میفروختند. اینان اغلب کتابهای گران قیمت را به پیش بزرگان شهر عرضه میکردند و کتابهای خود را با بهای گران میفروختند. بعضی از آنان کتابهای خود را در جلوخان مساجد بزرگ یا سرگذرها مرتب میچیدند و به مردم عرضه میکردند و امروز نیز در جلو موزه پارس این کتابفروشیهای سیّار به چشم دیده میشوند.
در دوره قاجاریه نخستین کتابفروشی ثابت به صورت جدید در سال ۱۲۸۲ ش به نام «معرفت» در شیراز تأسیس یافت. شادروان شیخ محمدتقی معرفت بنیانگذار آن، سری پرشور داشت و در جریان مشروطیت و آزادیخواهان به شمار میرفت و نشریات، اعلامیهها، مقالات و کتابهای مشروطهطلبان را مخفیانه چاپ و منتشر میکرد. پس از تأسیس مدارس جدید کتابهای درسی را چاپ و نشر مینمود. چندین کتاب و دیوانهای شاعران را به چاپ رسانید. از جمله مثنوی مولوی و دیوان قاآنی را به خط عباس فاضلزاده بدیع چاپ و منتشر کرده است. کتابفروشی معرفت از بدو تأسیس، محل مطالعه دانشمندان و فاضلان شیراز بود. یکی از فرزندان او به نام شادروان حاج حسن آقا در تهران در اول خیابان لالهزار، کانون معرفت را پس از شهریور ۱۳۲۰ ش دائر کرد و بیش از سی سال مشغول نشر کتابهای مهم بود و پس از درگذشت وی، کانون معرفت هم به خاموشی گرایید.
فرزند دیگر معرفت حاج حسین آقا تا سال ۱۳۷۲ ش کتابفروشی معرفت را در کمال نظم دائر نگاه داشت و پس از مهاجرت او به تهران آن کتابفروشی پس از نود سال تعطیل شد. حاج حسین آقا چندین کتاب از مجموعه اشعار شاعران شیرازی و فارسی چاپ و منتشر کرده است از جمله دیوان صحبت لاری، دیوان …اطعمه و دیوان باباکوهی و … او در سال ۱۳۳۸ ش به اتفاق نه تن از کتابفروشان معتبر شیراز همت به تأسیس شرکت مطبوعاتی فارس گماشت و نخستین کتابی که آن شرکت چاپ کرد کتاب شیراز در گذشته و حال تألیف نگارنده بود. کتابفروشی یا کتابخانه احمدی [از آن] محمدکریم احمدی معروف به «آقا داداش» از اهالی آذربایجان در آغاز کتابفروشی سیّار بود. با اشاره آقا میرزااحمد وحید الاولیاء قطب سلسله ذهبیه، به سال ۱۲۸۵ ش همت به تأسیس کتابفروشی گماشت و از آغاز تأسیس مدیریت آن را با شادروان حاج علی اکبر نوریزاده واگذاشت. نوریزاده اهل مطالعه بود و مانند آقاداداش از مریدان خاص وحیدالاولیاء به شمار میرفت.او از آغاز کتابفروشی را به صورت کتابخانه درآورده بود و دانشمندان و فاضلان و ادیبان به خصوص عارف پیشگان، ساعتها را در روز در آنجا به مطالعه میگذرانیدند. میرزا علیاصغر خان حکمت هر وقت به شیراز میآمد، ساعتها در آن کتابخانه یا کتابفروشی مشغول مطالعه میشد. شادروانان خلیل رجائی، محمدجعفر واجد از دانشمندان شیرازی هر روز در آنجا به مطالعه میپرداختند. نوریزاده به مدت ۸۳ سال آن کتابفروشی را با نظم و ترتیب اداره کرد و در سال ۱۳۶۸ ش درگذشت و خوشبختانه آن کتابفروشی تاکنون دائر است و تابلو سردرِ آن همچنان به عنوان «کتابخانه احمدی» است. نوریزاده دهها کتاب که اغلب از آثار عارفان است چاپ و منتشر نموده است. تصور میکنم آخرین کتابی که چاپ کرد کتاب هزارمزار ترجمه شَدّالاِزار است که شادروان دکتر نورانی وصال آن را تصحیح کرده است.
کتابفروشیهای حوالی مدرسه خان، از قدیم در دکانهای عتیقهفروشی تل حصیربافها روبهرویِ مدرسه خان کتابهای خطی کهنه و قدیمی به فروش میرسید. عدهای از پژوهشگران از تهران و سایر نقاط به شیراز میآمدند تا از آن عتیقهفروشها نسخههای قدیمی را خریداری کنند. در اطراف تل حصیربافها چند کتابفروشی دائر بود. از قبیل کتابفروشی برادران در پیچ تلِ حصیربافها و اردوبازار. کتابفروشی ماهور در تیمچه جنب تل حصیربافها، کتابفروشی داد آئین روبهروی درِ ورودی مدرسهخان، کتابفروشی محمدی در بازار حاجی.
کتابفروشی داد آئین که در سال ۱۳۱۰ ش تأسیس شده بود توسط آقای علی داد آئینی به خیابان لطفعلیخان انتقال و توسعه بیشتری یافت و آقای داد آئین در انتشار کتابها و دیوان شاعران قدمهای مؤثر برداشت و اکنون در خیابان اردیبهشت آن کتابفروشی با موضع بسیار آبرومندی دائرست. کتابفروشی محمدی بعدها گسترش بیشتری پیدا کرد و اکنون در سالن وسیعی در خیابان ملاصدرا به حیات خود ادامه میدهد. کتابفروشی جهاننما ـ این کتابفروشی در سال ۱۲۹۰ ش توسط شادروان محمدحسین ذوالانوار برادر مرحوم نوریزاده تأسیس یافت ـ چون آن شادروان امتیاز روزنامه جهان نما را گرفت نام خانوادگی خود را هم جهاننما گذاشت و آن روزنامه را بیش از سیسال انتشار دارد.
کتابفروشی شفیعی، این کتابفروشی در سال ۱۳۱۵ ش توسط شادروان شفیعی اصفهانی در خیابان زند دائر گردید. اغلب کتابهای داستانی و رومانهای تازه ترجمه شده را به فروش میرسانید. خوشبختانه پس از درگذشت آن مرحوم فرزندانش آن کتابفروشی را با توسعه و شکوه بیشتری همچنان تا به امروز نگاه داشتهاند.
کتابفروشی شاپور، این کتابفروشی در بازار وکیل جنب در کاروانسرای روغنی در سال ۱۳۱۵ ش تأسیس یافت و تا اوایل انقلاب دائر بود و بعد تعطیل شد. کتابفروشی و پخش مطبوعات، در سال ۱۳۲۱ ش شادروان میرزاده در خیابان زند پخش مطبوعات را به صورت مدرن و منظم به راه انداخت و از آغاز کتابهای تازه چاپ را به معرض فروش میگذاشت. نظم و ترتیب خاصی که در کار میرزاده بود به زودی موقعیت خوبی در میان کتابفروشان پیدا کرد. خوشبختانه امروز آن مؤسسه فرهنگی به نام پخش مطبوعات و گسترش فرهنگ در خیابان زند نزدیک ستاد به حیات خود ادامه میدهد. این مؤسسه توسط فرزندان آن مرحوم، با همان نظم و تربیت، فقط انواع و اقسام کتابها را به فروش میرساند و دیگر از پخش مطبوعات در آن خبری نیست.
کتابفروشی بلادی، این کتابفروشی در اوایل سال ۱۳۴۰ ش در خیابان زند تأسیس یافت و اکنون به حیات خود ادامه میدهد.
کتابفروشی و انتشارات نوید، آقای داریوش نویدگویی درسال ۱۳۴۹ ش صحافی لوکس و انتشارات نوید را در شیراز بینانگذاشت. در اثر حسن ابتکار و کوشش خستگیناپذیر آن مؤسسه را گسترش داد و بیش از هر کتابفروشی دیگری به انتشار کتابهای مهم و سودمند دست یازید؛ به طوری که دوازده سالی از سوی مقامات رسمی ناشر برگزیده سال معرفی گردید و جوایز و لوحهای افتخار متعدد دریافت داشته است. اخیراً یک شعبه از کتابفروشی خود را به نام دُرنا در خیابان یغما نزدیک خیابان زند دائر کرد. و در آن اتاقی مجهز برای مطالعه دانشمندان و ادیبان و فاضلان اختصاص داده و این سنت مرضیه دیرین را بار دیگر در شیراز احیاء نموده است. کتابفروشیهاشمی، آقای زمان ثانی، این کتابفروشی را از سال ۱۳۳۰ ش در خیابان لطفعلی خان زند دائر کرده است و اکنون ۵۳ سال است که آن را به وضع آبرومندی ادامه میدهد.
کتابخانههای دیگری از اوایل انقلاب در شیراز تأسیس شده است که نام بعضی از آنها چنین است: کتابفروشی ممتحن در خیابان لطفعلی خان زند، کتابفروشی دهقان در خیابان قصردشت و کتابخانه معتبر دانش در خیابان دکتر صورتگر و کتابخانه بینالمللی جنب شهرداری و کتابخانه قدیمی خرد در خیابان زند میباشند.
اورلاندو (امریکا)